Targi outdoorowe i sportowe przepełnione są nowymi produktami odzieżowymi oraz nowoczesnymi materiałami, które zachęcają producentów do rozwijania kolejnych produktów, a także ulepszania wcześniejszych wersji. Konkurujące ze sobą firmy starają się prześcignąć siebie nawzajem, opracowując coraz to nowsze rozwiązania – wśród nich także takie, które opisywane są jako przyjazne środowisku. Określenie to jest jednak w wielu przypadkach uproszczeniem i nadużyciem. Opisywana w ten sposób odzież, materiały i inne produkty powinny budzić wątpliwości i być rzetelnie weryfikowane. W przypadku producentów – przed zastosowaniem ich w produkcie, sklepów – przed wprowadzeniem do oferty, a końcowego odbiorcy – przed zakupem.
Ekologiczne aspekty wyboru materiałów tekstylnych w branży outdoorowej (fot.Messe München GmbH)
Wśród tekstyliów – materiałów oraz odzieży z nich wykonanej – znaleźć można kilka charakterystycznych rodzajów, na które warto zwrócić uwagę i przyjrzeć się im bliżej.
Tworzywa sztuczne wyprodukowane z surowców odnawialnych
Producenci podkreślają ich główny walor, którym jest stosowanie surowców naturalnych, powstających w krótkim czasie (np. kukurydzy) zamiast ropy naftowej, a także możliwość ich kompostowania. Należy jednak pamiętać, że zarówno produkcja, jak i przetworzenie odpadu tekstylnego to procesy złożone, budzące w tym przypadku wiele wątpliwości. Biorąc za przykład T-shirt z dzianiny z przędzy PLA – wyprodukowanej na bazie kukurydzy, należy sobie odpowiedzieć na kilka pytań: Czy wiadomo jak wyprodukowana została kukurydza? Czy jej plantacja to monokultura niekorzystna dla utrzymania różnorodności gatunków, chociażby owadów? Czy zastosowano do jej produkcji chemiczne środki ochrony roślin i nawozy, które mają destrukcyjny wpływ na całe ekosystemy? Co więcej – jak wygląda możliwość kompostowania odpadów w kraju, gdzie T-shirt będzie produkowany (odpad produkcyjny) i używany (odpad postkonsumencki)? Do przetworzenia odpadu z PLA niezbędne są określone warunki, które zapewnić może wyłącznie kompostownia przemysłowa. Jeżeli umieścimy PLA np. w kompoście przydomowym, biodegradacja nie nastąpi w spodziewanym, przedstawionym przez producenta czasie. Należy pamiętać, że tworzywa sztuczne wykonane na bazie materiałów roślinnych znacznie różnią się od włókien naturalnych pozyskiwanych z roślin, które w przypadku upraw naturalnych – organicznych, są w pełni biodegradowalne.
Ekologiczne aspekty wyboru materiałów tekstylnych w branży outdoorowej (fot.Messe München GmbH)
Przędze naturalne
Istotne jest rozróżnienie tekstyliów naturalnych na wykonane z roślin pochodzących z upraw standardowych oraz pochodzących z upraw tzw. organicznych. Różnica między nimi ma związek m.in. ze stosowanymi chemikaliami, szkodliwością upraw, ze zużytą do produkcji ilością wody i energii, a także emisją dwutlenku węgla. Przykładowo, energia zużyta do produkcji 1 kg włókien z bawełny organicznej wyniesie 12-14 MJ, a emisja CO2 w wyniku uprawy i produkcji tony przędzy – 2,35-3,75 kg. Natomiast dla bawełny z uprawy standardowej będzie to odpowiednio – 55 MJ zużytej energii i 5,89 kg emisji CO2. U podstaw uprawy organicznej leży dbałość o zdrowie gleb, ekosystemów i ludzi oraz wykorzystanie naturalnych procesów, np. deszczu. Dzięki tym założeniom, do powstania odzieży z bawełny organicznej zostanie zużyte 88% mniej wody niż do produkcji koszulki z bawełny konwencjonalnej. Oznacza to zużycie 324 litrów zamiast 2700 litrów wody. Ograniczenie zużycia wody jest szczególnie istotne na terenach, gdzie występują braki w jej zasobach.
Należy pamiętać, że 2700 litrów wody wystarcza, by zaspokoić pragnienie jednej osoby przez okres 2,5 roku.
Uprawa organiczna nie pozwala na stosowanie organizmów zmodyfikowanych genetycznie (GMO), ani toksycznych chemikaliów. Konwencjonalne uprawy bawełny zużywają około 16% światowych środków owadobójczych i 7% pestycydów. Bawełna organiczna – żadnych.
W przypadku przędz naturalnych, używanych do produkcji odzieży wierzchniej i akcesoriów, warto zwrócić uwagę na kwestię impregnatów, ich skład i szkodliwość dla środowiska naturalnego.
Ekologiczne aspekty wyboru materiałów tekstylnych w branży outdoorowej (fot.Messe München GmbH)
Tekstylia z surowców wtórnych
Popularne rozwiązanie, komunikowane jako przyjazne środowisku, stanowią tekstylia w różnym stopniu stworzone z surowców wtórnych – tworzyw sztucznych. Na pozór wydaje się to dobrym rozwiązaniem, ponieważ sugeruje redukcję odpadów i oszczędzanie surowców – bazowanie na tych już wyprodukowanych, zamiast na czystych, nieodnawialnych. Produkcja materiałów z recyklingu wymaga jednak energii. Przykładowo do produkcji 1 kg przędzy PET z recyklingu zużyte zostanie 66 MJ, czyli więcej niż do produkcji przędz naturalnych, w tym konwencjonalnej bawełny, ale mniej niż do produkcji przędz sztucznych, z nowych surowców – wiskoza 100 MJ, polipropylen 115 MJ, poliester 125 MJ, poliamid (nylon) 250 MJ. Natomiast emisja CO2 w wyniku produkcji tony przędzy PET z recyklingu wyniesie 5,19 kg – co daje rezultat niższy od standardowej bawełny i niższy od poliestru na bazie nowych surowców. W ich przypadku emisja CO2 według różnych źródeł wynosi 5,5-9,52 kg. Oprócz wyżej opisanych aspektów uwagę zwraca także fakt, że tekstylia z surowców wtórnych stają się usprawiedliwieniem dla kontynuowania nadprodukcji tworzyw sztucznych i odzieży z nich wykonanej. Skoro można je poddać recyklingowi, łatwo o interpretację, że w nieskończoność można przerabiać kolejne kolekcje odzieżowe na następne. Niestety, tworzywa sztuczne można poddać przetworzeniu jako surowce wtórne tylko kilka razy, ponieważ za każdym razem pogarszają się ich właściwości. Zatem odzież wykonana z surowców wtórnych prawdopodobnie trafi na składowisko odpadów do ewentualnego wykorzystania jako paliwo. Zanim się to wydarzy, podczas jej użycia – noszenia, prania – do wody i środowiska trafi ogromna ilość mikrowłókien. Oszacowano, że na każde 100 000 osób dziennie do lokalnych dróg wodnych uwalnia się do 110 kg mikrowłókien, czyli taka ilość jaką spowodowałoby około 15 000 plastikowych torebek.
Ekologiczne aspekty wyboru materiałów tekstylnych w branży outdoorowej (fot.Messe München GmbH)
Mikrowłókna
Warto zwrócić uwagę na wysiłki branży tekstylnej mające na celu wdrażanie nowych materiałów, których struktura powoduje, że uwalnianie mikrowłókien zostanie zredukowane. Przykładowo dla dzianiny uwalniającej 5 razy mniej włókien niż standardowe dzianiny o podobnych właściwościach, byłoby to na każde 100 000 osób dziennie do ok. 36,7 kg mikrowłókien, czyli taka ilość jaką spowodowałoby około 3 000 plastikowych torebek. Z jednej strony jest to wynik imponujący w porównaniu do wyżej przytoczonych ilości dla standardowych tekstyliów, z drugiej – to nadal równowartość plastiku z aż 3000 torebek, trafiająca do wody każdego dnia.
Ekologiczne aspekty wyboru materiałów tekstylnych w branży outdoorowej (fot.Messe München GmbH)
Przyspieszony rozkład
Kolejnym kierunkiem, który może budzić zainteresowanie, jest rozwój tekstyliów na bazie tworzyw sztucznych z dodatkiem składników, dzięki którym następuje przyspieszona biodegradacja materiału pod wpływem działania bakterii. Zgodnie z deklaracjami producentów materiały bazujące na tych włóknach ulegną w ciągu kilku lat rozkładowi nawet na wysypisku śmieci czy też w innym miejscu poza kompostownią przemysłową. Może to być jeden z ciekawszych kierunków rozwoju produkcji tekstyliów z tworzyw sztucznych. Jednocześnie nie rozwiązuje on kwestii zużycia surowców nieodnawialnych, takich jak ropa naftowa wykorzystywana do produkcji przędz z tworzyw sztucznych.
Tekstylia z kilku przędz
Oprócz wyżej przytoczonych rodzajów tekstyliów relatywnie często można trafić na materiały o skomplikowanym składzie. Tego typu materiał potrafi w pierwszej chwili zaimponować tym, jak bardzo jest „eko”. Sprawia wrażenie, że połączone w nim zostały wszelkie możliwe rozwiązania zmierzające do neutralizacji wpływu produkcji odzieży na stan środowiska naturalnego – surowce z odzysku, organiczne odnawialne surowce naturalne, przędze, które można poddać recyklingowi oraz inne – biodegradowalne. Wiele z tego typu złożonych materiałów jest opatrzonych dodatkowo nazwami sugerującymi innowacyjne i wyjątkowo dobre dla użytkownika i dla planety rozwiązania. Z pozoru materiał taki może wydać się wspaniałą alternatywą, tak zwaną „ekologiczną” – sugeruje, że posiada same zalety. Natomiast jego produkcja i użycie powinny budzić ogromne zastrzeżenia. Przyjmijmy za przykład bluzę wykonaną z materiału, który ma złożony skład – w dzianinie splecione są włókna z surowców odnawialnych i standardowych tworzyw sztucznych wyprodukowanych z użyciem surowców wtórnych – np. 40% wełny merino ze zrównoważonej hodowli oraz 60% poliestru z recyklingu. Oba połączone materiały mają różne właściwości, a odpad z tego materiału (zarówno produkcyjny, jak i postkonsumencki) nie zostanie poddany recyklingowi (mimo że poliester teoretycznie mógłby być ponownie przetworzony), ani biodegradacji (której mogłaby być poddana wełna). Przykładowo – możliwości przetworzenia odpadów tekstylnych w Polsce i realia z nimi związane sprawiają, że jeśli odpad z takiego materiału powstanie w Polsce – możemy spodziewać się, że nie będzie przetworzony ponownie. Prawdopodobnie, wraz z innymi tekstyliami, zostanie przeznaczony jedynie na paliwo alternatywne.
Podobnie wygląda sytuacja w przypadku łączonych przędz z tworzyw sztucznych, np. dzianin łączących poliamid i przędze elastyczne czy też poliester i PLA, a także tkanin powlekanych membranami. Tworzywa, z których wykonane są poszczególne przędze, mają różnorodne właściwości, dlatego – mimo że poszczególne z nich mogłyby być poddane recyklingowi – w przypadku połączenia w jednej tkaninie lub dzianinie, recykling nie nastąpi.
Zarówno przy opracowywaniu nowych produktów, jak i przy wprowadzaniu ich do oferty sklepu czy przy indywidualnym zakupie, warto zainteresować się kwestią tekstyliów bardziej niż tylko czytając pobieżnie informacje na metce lub w materiałach marketingowych producentów. Warto śmiało pytać dostawców materiałów i odzieży o wyżej opisane kwestie, sprawdzać, czy produkt posiada certyfikaty oraz co one oznaczają. Dzięki zebraniu takich informacji możemy podjąć w pełni świadomą decyzję, a co za tym idzie – wspierać produkty i materiały realnie dążące do redukcji odpadów oraz zużycia surowców i energii. Równocześnie zyskujemy szansę na ominięcie tych materiałów, które tylko udają przyjazne środowisku. Dzięki takiemu podejściu możemy przyczynić się do rozwoju właściwych dla całej planety, w tym dla nas, rozwiązań. Jednocześnie – jako producent czy sklep – powinniśmy zadbać o to, by przygotować się na wzrost świadomości klientów. Natomiast jako indywidualny odbiorca zyskujemy szansę na znalezienie właściwych dla nas – zdrowych, wartościowych i trwałych – produktów. Powinniśmy wpływać także na producentów i dystrybutorów, aby zainteresowali się oni ochroną środowiska naturalnego oraz wspierać tych, którzy rzeczywiście działają w dobrym kierunku. Dla branży outdoorowej i jej entuzjastów takie działania wydają się być oczywiste.
Ekologiczne aspekty wyboru materiałów tekstylnych w branży outdoorowej (fot.Messe München GmbH)
Dorota Kabała
KOMENTARZE